دانلود پایان نامه مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی

دانلود پایان نامه مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی

فرمت فایل دانلودی: .doc
فرمت فایل اصلی: doc
تعداد صفحات: 317
حجم فایل: 1171 کیلوبایت

 

نوع فایل: word
قابل ویرایش 317 صفحه

مقدمه:
از نظر اسلام ، انسان ، برترین موجود عالم است که خداوند از روح خود در او دمیده و فرشتگان را امر کرد تا بر او سجده کنند و او را به عنوان خلیفه‌ی خود در زمین برگزید اگر چنانچه آدمی حرمت خود را حفظ کند و حرکت تکاملی را به درستی طی کند به جایی می‌رسد که از ملائک هم بالاتر می‌رود و به موقعیتی می‌رسد که در خیال نمی‌گنجد .
رسدآدمی به جایی که به جز خدا نبیند بنگر که تا چه حد است مقام آدمیت »
انسان با چنین موقعیت و جایگاه ممتازی هم سلامت و تمامیت جسمانی و اموال و متعلقات او مورد تأکید است و باید از هر گونه تعرض مصون بماند و هم حفظ حرمت و شخصیت او از جنبه‌های گوناگون در اسلام مورد احترام بوده و بر صیانت آن تاکید شده است ، و بر خسارت‌های وارده بر آن عنایت بیشتری دارد . زیرا پیامبر عظیم الشأن اسلام هدف از بعثت خود را کامل نمودن فضایل اخلاقی عنوان می‌کند که یکی از وجوه فضایل اخلاقی رعایت حقوق معنوی افراد است .
پس خسارت منحصر به ضرر مادی نبوده ،‌بلکه خسارت معنوی ناشی از جرم ، به مهمترین بعد از ابعاد وجود شخصیت انسان که همان بعد معنوی و باشد ایراد لطمه نموده و آن را متضرّر می‌نماید که غالباً زیان‌های مادی قابل جبران و طریق جبران آن نیز مشخص است و در بسیاری موارد اعاده وضع به حالت سابق آن به نحو کامل وجود دارد ، اما به دلیل دشواری اندازه‌گیری زیان معنوی و تقویم آن به پول و گاهی عدم امکان این اندازه‌گیری و سنجش آن با پول ، و یا مرسوم نبودن چنین ارزیابی در نظام‌های مختلف حقوقی ، در خصوص امکان جبران آن ،‌وحدت نظر وجود ندارد ، اگر چه در اکثر کشورها ، این نوع خسارت ، نیز مشمول قاعده‌ی جبران خسارت دانسته شده است . و از این حیث تفاوتی با خسارت‌های مالی ندارد . ولی در برخی کشورها به طور صریح غیر قابل جبران اعلام گردیده ، یا حداقل در امکان جبران آن تردید شده است . در نظام حقوقی ما نیز ، نسبت به امکان جبران این گونه خسارتها و حدود و ثغور آن ابهام جدی وجود دارد و درپاره‌ای از اظهار نظرها که از سوی مراجع قانونی چون شورای نگهبان و شورای عالی قضایی سابق مبنی بر عدم امکان جبران این خسارت به طریق مادی و مغایرت آن با موازین شرعی شده است ، این تردید را بوجود آورده که امکان مطالبه‌ی خسارت معنوی وجود ندارد . هر چند شریعت مقدس اسلام براساس اصول و قواعد کلی از جمله قاعده‌ی لاضرر و لاضرار فی الاسلام » و قاعده نفی عسر و حرج ، ایراد هر گونه ضرر وخسارت را به اشخاص چه ضررهای مادی و چه ضررهای معنوی به طور کلی ممنوع نموده است . بر همین اساس چگونه ممکن است به جبران خسارتهای مادی تاکید داشته باشد ، اما توجهی به خسارت معنوی و وم جبران آن نداشته باشد ؟
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، از جمله در اصول 39 و 40 ایراد هر گونه ضرر و خسارت ممنوع شده و طبق اصل 22 و 23 32 ق 10 . از لطمه به حقوق معنوی انسانها منع شده است و اگر خسارتی به حیثیت و شرافت و سرمایه معنوی کسی وارد آید طبق اصل 171 ق . ا . باید جبران شود و در قوانین عادی نیز تلویحاًو یا با الصراحه اشاراتی راجع به خسارت معنوی شده است که این امر نشانگر توجه شایان قانونگذار ما به موضوع خسارت معنوی می‌باشد . به هر صورت حقیر سعی بر آن دارم که با بررسی در محدوده‌ی قوانین و مقررات لازم الاجراء فعلی ، بالاخص قانون اساسی و قانون مسئولیت مدنی و آیین دادرسی کیفری و مجازات اسلامی و منابع معتبر فقهی به بحث و تجزیه و تحلیل پیرامون خسارت معنوی ناشی از جرم به ویژه در آثار حقوقی وکیفری آن بپردازم ، تا انشاء الله با تبیین وجاهت و مشروعیت این موضوع ، توجه و رسیدگی وجبران خسارت معنوی ناشی از جرم ، مورد عمل مراجع محترم قضایی و مورد توجه و تاکید اساتید گرامی واقعی گردد، باشد تا زمینه‌ی دستیابی بیشتر به نظم واقعی و استقرار عدالت و ایجاد محیط مساعد جهت ارتقاء فضائل اخلاقی ، تامین آزادیهای ی و اجتماعی ،ایجاد امنیت و آسایش همگانی و سایر اهداف مندرج در قانون اساسی فراهم آید ، و با وضع قوانین متقن و محکم ، و مرتفع نمودن نواقص موجود در این زمینه ، مراجع محترم قضایی و امنیتی ، همانگونه که اموال مردم را از تعدیات و ات محفوظ می‌دارند ، با اتکا به چنین قوانین مستحکم ، حیثیت و اعتبار و احساسات اشخاص حقیقی را نیز که از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردار است از تعرضات و تعدیات محفوظ و مصون دارند و ضمانت‌های اجرایی برای این قوانین اام آور وجود داشته باشد تا مین را از فکر و تعدی به افراد باز دارد و خسارهای وارده به زیان دیدگان را مرتفع نماید .
حقیقت امر آن است که برخلاف خسارت‌های مادی ، مصادیق دیگر خسارت تحت عنوان خسارت معنوی » به جهت آن که کثرت بروز این نوع خسارت‌ها واهمیت آن در جامعه‌ی امروز به گونه‌ای است که در خیلی از موارد خسارات وارده بر روح و روان و شخصیت و احساسات و عواطف فرد سنگین‌تر از خسارت جسمی و مالی بوده و قابل مقایسه با آن نیست و از سوی دیگر غفلت و بی‌توجهی نسبت به این گونه خسارات در نظام حقوقی مبتنی بر اسلام ، باروح و قوانین اسلامی مغایرت دارد و آن را غیر عادلانه و غیرکارآمد جلوه می‌دهد و موجب تضییع حقوق اشخاص می‌شود ، لذا پرداختن به این موضوع و دست‌یابی به راه‌کارهای آن از اهمیت خاصی برخوردار است . بنابراین با وسع اندک علمی خود تنگناهای نظری و عملی ، خسارت معنوی ناشی از جرم را مورد بحث و فحص قرار داده ، تا پاسخ قانع کننده‌ای در مسایل مورد نظر خود بیابم . لذا در این پایان نامه سعی بر آن است تا به پرسش‌های ذیل پاسخ داده شود .
1- آیا خسارات معنوی قابل جبران هستند یا خیر و در صورت قابل جبران بودن به چه ترتیبی باید آن را جبران نمود ؟
2- اصولاً چگونه می‌توان سرمایه‌های معنوی از بین رفته را با معیارهای مادی مورد ارزشیابی قرار داد ؟
3- شیوه‌ها و ملاک‌های جبران خسارت معنوی چیست ؟
4- آیا در نظام حقوقی اسلام روشهایی برای جبران خسارت معنوی پیش بینی شده است ؟
5- خسارت معنوی ناشی از فوت توسط چه اشخاصی قابل مطالبه است ؟ و آیا این نوع خسارت‌ها قابل انتقال و ورّاث هست یا خیر ؟
6- موضع مقننین ایران و فرانسه و عملکرد آنان در خصوص این موضوع به چه نحو است ؟
7- آیا در حقوق کشورهای دیگر منجمله کشور فرانسه جبران مالی خسارت معنوی مورد پذیرش است یا نه ؟

دراین نوشتار سعی شده است با تتبع در منابع فقهی و منابع حقوقی ایران و فرانسه و بکارگیری روش تحقیق کتابخانه‌ای و گردآوری منابع و اطلاعات وتحلیل و نقد وارزیابی آنها فرضیه‌های زیر اثبات شود :
1- همانگونه که ضررهای مادی صرف باید با وسایل مادی از جمله پول جبران گردند ، ضررهای صرف معنوی نیز در درجه‌ی اول ، باید با وسایل صرف معنوی مثل اعاده حیثیت و عذرخواهی در مجامع یا جرائد جبران گردند .
2- اگر خسارت معنوی با توسل به روشهای غیر مادی قابل جبران نباشد ضمن اقدامات غیر مادی (مثل اعاده حیثیت و .) اقدامات جبران کننده‌ی مادی نیز باید به عمل آید .
3- شناسایی حقوق و سرمایه‌های معنوی و حمایت از آن ریشه در مفاهیم اخلاقی و قواعد حقوق اسلامی دارد .
4- حقوق کشورهای دیگر ، جبران مالی خسارت معنوی را مورد پذیرش قرار داده‌اند .
اهداف این تحقیق ، ارائه بحث تحلیلی و عمیق از خسارت معنوی و تبیین نقاط مبهم و خطاهای قانونی در حقوق ایران و بررسی این موضوع به خصوص با نگاه نو به مسائل دینی و مطالعه‌ی تطبیقی بحث در نظام حقوقی کشورهای ایران و فرانسه و یافتن راه حل مناسب و ارائه در موارد ابهام و اجمال بوده است .
این نوشتار در دو بخش نگارش یافته که بخش اول آن به کلیات اختصاص یافته است و مطالب این بخش در دو فصل تحت عناوین 1- مفهوم ومبانی تئوریک خسارت معنوی 2- مسئولیت ناشی ازخسارت معنوی در حقوق اسلام و اندیشه‌های حقوق فرانسه ارائه گردیده است .
بخش دوم نیز به جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه ایران و فرانسه و مصادیق و روش‌های جبران آن اختصاص یافته است که در دو فصل مستقل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در فصل سوم آن مطالعه‌ی تطبیقی و مصادیق خاص خسارت معنوی و در فصل چهارم روش‌های جبران خسارت معنوی و افراد ذی حق مطالبه خسارات معنوی بحث شده است .

فهرست مطالب:
مقدمه
بخش اول : کلیات
فصل اول : مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی
مبحث اول : معانی و ملاک‌ها و ریشه‌های تاریخی مفهوم خسارت معنوی
1-1-1- معنی لغوی خسارت
1-1-2- معنی اصطلاحی خسارت
1-1-3- انواع تقسیمات خسارت و معیار آن
الف – خسارت ناشی از نقض قرارداد
ب- خسارت ناشی از تقصیر غیر قراردادی یا عمل نامشروع
ج- خسارت ناشی ازارتکاب جرم
1-1-4- ملاک تشخیص خسارت مادی از معنوی
1-1-5- تعریف خسارت معنوی
1-1-6- تقسیمات خسارت معنوی
1-1-7- پیشینه‌ تاریخی مفهوم خسارت معنوی در اسلام و قوانین کهن
1-1-8- پیشینه تاریخی خسارت معنوی در حقوق ایران
1-1-9- نگاهی تاریخی به خسارت معنوی در فرانسه
مبحث دوم : ارکان مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی و شرایط مطالبه آن
1-2-1- وجود ضرر
1-2-2- ارتکاب فعل زیانبار نامشروع
1-2-3- رابطه سببیت بین فعل زیانبار نامشروع و خسارت موجود
1-2-4- دفاع مشروع
1-2-5- اجرای حکم قانون یا مقام صلاحیت‌دار
1-2-6- اجبار
1-2-7- اضطرار
1-2-8- اجرای حق
1-2-9- شرایط ضرر قابل جبران در خسارت معنوی
الف –خسارت باید قطعی و مسلم باشد
ب- خسارت باید مستقیم باشد
ج - خسارت باید جبران نشده باشد
د- خسارت باید قابل پیش‌بینی باشد
مبحث سوم : مبانی مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی
1-3-1- نظریه تقصیر
1-3-2- ایرادها به نظریه‌ی تقصیر
1-3-3- نظریه خطر
1-3-4- ایرادها به نظریه خطر
1-3-5- نظریه تضمین حق
1-3-6- نظریه مختلط
1-3-7- مبانی مسئولیت مدنی ناشی از ایراد خسارت معنوی درحقوق موضوعه
ایران و فرانسه
1-3-8- فقه و حقوق اسلامی و نظریه تقصیر و نظریه خطر
فصل دوم : مسئولیت ناشی از خسارت معنوی در حقوق اسلام و اندیشه‌های دکترین‌های
حقوقی فرانسه
مبحث اول : خسارت معنوی در حقوق اسلام
2-1-1- مستندات و مدارک قاعده لاضرر
2-1-2- انطباق عنوان ضرر با خسارت معنوی
2-1-3- انطباق عنوان ضرار با خسارت معنوی
2-1-4- شمول لفظی قاعده لاضرر بر اثبات جواز مطالبه‌ی خسارت معنوی
2-1-5- قاعده نفی عسر و حرج و جبران خسارت معنوی
2-1-6- انطباق عنوان حرج بر خسارت معنوی
2-1-7- قاعده اتلاف و تسبیب
2-1-8- وجوه افتراق و اشتراک ، اتلاف و مباشرت و تسبیب
2-1-9- قاعده غرور
2-1-10- بنای عقلا و جبران خسارت معنوی
مبحث دوم : مفهوم و ماهیت دیه و جبران خسارت معنوی
2-2-1-معنای دیه در لغت واصطلاح فقه و حقوق
2-2-2- پیشینه‌ی تاریخی دیه
2-2-3- ماهیت دیه و جبران خسارت معنوی
2-2-4- مطالبه‌ی خسارت‌های معنوی زاید بر دیه
مبحث سوم : تعزیر و جبران خسارت معنوی
2-3-1- معنای تعزیر در لغت و اصطلاح فقه
2-3-2- مفهوم و ماهیت تعزیر و جبران خسارت معنوی
2-3-3- تعزیر مالی کیفر خصوصی یا جبران خسارت معنوی
2-3-4- تعزیر مالی دردهای جسمانی ناشی از جنایت بر جسم ، لطمه به عرض و
خسارت ناشی از سب
مبحث چهارم : قصاص ، حد قذف و امکان جبران مالی خسارت معنوی
2-4-1- معنای قصاص در لغت و اصطلاح فقه
2-4-2- مفهوم و ماهیت قصاص و امکان جبران مالی خسارت معنوی
2-4-3- معنای قذف در لغت و اصطلاح فقه
2-4-4- ماهیت حد قذف و احکام قذف
2-4-5- امکان تبدیل حد قذف به جبران مالی خسارت معنوی
2-4-6- ایلاء و خسارت معنوی
مبحث پنجم : دیدگاه فقهای اسلام در جبران مالی خسارت معنوی
2-5-1- نظریه‌ی عدم جواز جبران مالی خسارت معنوی
2-5-2- نظریه مالی
2-5-3- نظریه امکان جبران خسارت مالی
مبحث ششم : خسارت معنوی دراندیشه‌های حقوق فرانسه
2-6-1- اصول نظریه‌ی امکان جبران مالی خسارت معنوی
2-6-2- اصول نظریه‌ی امکان جبران خسارت معنوی
بخش دوم : جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه ایران و فرانسه و مصادیق و روش‌های جبران آن
فصل سوم : مطالعه‌ی تطبیقی و مصادیق خاص خسارت معنوی
مبحث اول : جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه
3-1-1- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون اساسی
3-1-2- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در مسئولیت مدنی
3-1-3- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق مدنی
3-1-4- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون آیین دادرسی کیفری
3-1-5- خسارت معنوی در آئین دادرسی مدنی
3-1-6- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق اداری
3-1-7- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون مجازات اسلامی
3-1-8- موضع قوانین مطبوعات نسبت به ایراد خسارت معنوی
مبحث دوم : مصادیق خاص خسارت معنوی در مطبوعات
3-2-1- توهین به اشخاص و افترا به وسیله مطبوعات
3-2-2- توهین به مقدسات در مطبوعات
3-2-3- توهین به مقامات رسمی در مطبوعات
3-2-4- خسارت معنوی در رسانه‌ها
3-2-5- سوء استفاده از عنوان صاحب پروانه و نام و علامت رومه دیگر
مبحث سوم : مصادیقی از افعال زیانبار خسارت معنوی
3-3-1- به حق معنوی پدید آورنده
3-3-2- به حق مخترع
3-3-3- سوء‌استفاده از اسم تجارتی
3-3-4- سوء استفاده از طرح و مدل‌های صنعتی
3-3-5- رقابت نامشروع یا رقابت مکارانه
3-3-6- خسارت تأخیر تأدیه
3-3-7- بازداشت قانونی
3-3-8- لطمه به عواطف و احساسات
3-3-9- غصب نام خانوادگی
3-3- 10- سلب آزادی
3-3-11- به هم زدن وصلت
مبحث چهارم: ایراد خسارت معنوی به جمع نامحصور
3-4-1- ایراد خسارت معنوی به سندیکاها
3-4-2-ایراد خسارت معنوی به انجمن‌ها
مبحث پنجم : کودکان و خسارت معنوی
3-5-1- مسئولیت کودکان در فقه و حقوق اسلامی
3-5-2- جبران ضرر و خسارت به عهده ی کیست
الف ) تقصیر سرپرست
ب) عدم تقصیر سرپرست
فصل چهارم : روش‌های جبران خسارت معنوی و افراد مستحق مطالبه‌ی آن
مبحث اول : راههای جبران انواع خسارت معنوی
4-1-1- نگاه کلی به روش‌های جبران خسارت معنوی
4-1-2- انواع جبران خسارت معنوی
4-1-3- اعاده وضعیت سابق یا روش عینی
4-1-4- پرداخت غرامت یا جبران خسارت معنوی از راه دادن معادل
4-1-5- جبران خسارت به روش نمادین و اسمی
4-1-6- پرداخت غرامت کیفری و تنبیهی
مبحث دوم :نحوه‌ی ارزیابی و تعیین میزان انواع خسارت معنوی
4-2-1- نحوه‌ی ارزیابی خسارت معنوی و تفاوت تألم پذیری افراد
4-2-2- روش تعیین مبلغ جبران خسارت
4-2-3- ملاک زمان ارزیابی
4-2-4- ملاک ارزیابی خسارت در فرض تعدد اسباب
4-2-5- ارزیابی و تقویم خسارت معنوی ناشی از آسیب‌های جسمی
4-2-6- روش‌های جبران خسارت معنوی در لطمه‌های روحی
مبحث سوم : مطالبه‌ی خسارت معنوی
4-3-1- افراد مستحق مطالبه‌ی خسارت معنوی
4-3-2- مطالبه خسارت معنوی وارده به متوفی از ناحیه‌ی وراث وبازماندگان زیان دیده
4-3-3- مطالبه‌ی خسارت معنوی وارده قبل ازفوت متوفی
4-3-4- نظریه‌ی عدم امکان انتقال حق مطالبه‌ی خسارت معنوی به ورثه
4-3-5- نظریه‌ی انتقال حق مطالبه‌ی ورثه درصورت مطالبه زیان دیده قبل از فوت
4-3-6- نظریه‌ی امکان انتقال حق مطالبه به ورثه
4-3-7- دعوای مطالبه‌ی خسارت معنوی ناشی از فوت مجنی علیه احیه وراث
4-3-8- مطالبه‌ی خسارت معنوی ناشی از جرح منجر به فوت مجنی علیه احیه وراث به عنوان قائم مقام او
4-3-9- قوانین و رویه‌های قضایی در زمینه‌ی مطالبه جبران خسارت شخصی
مبحث چهارم : اسباب رفع یا کاهش مسئولیت مدنی در خسارت معنوی
4-4-1- اسباب معافیت
4-4-2- قوه قاهره یا حوادث پیش‌بینی نشده
4-4-3- تقصیر زیان دیده
4-4-4- رضایت زیان دیده
نتیجه‌گیری و پیشنهاد
5-1- نتیجه‌گیری
5-2- پیشنهادات
1- فهرست منابع
الف - کتب فارسی
ب - پایان نامه‌های فارسی
ج - قوانین
د - نشریات فارسی
2 - کتب عربی
3 - منابع لاتین
الف - کتب فرانسه

منابع و مأخذ:
قرآن کریم
نهج البلاغه
1- فارسی
الف )‌ کتب :
1. ی، محمود،آئین دادرسیکیفری، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، 1368.
2. آشوری،‌محمد ، آیین دادرسی کیفری ، تهران ،‌سمت ، چاپ دوم 1376 .
3. آشوری ،‌محمد ، عدالت کیفری ( مجموعه مقالات ) تهران ، کتابخانه گنج دانش ، چاپ اول ، 1376 .
4. آیتی ، حمید،‌حقوق آفرینشهای فکری، نشرحقوقدان ، 1375.
5. ابوالحمد ،‌عبدالحمید ،‌تحولات حقوق خصوصی زیر نظر ناصر کاتوزیان ، مقاله‌ی مسئولیت مدنی دولت، ‌تهران ، دانشگاه تهران ، 1349.
6. ابوالحمد ، عبدالحمید ،‌حقوق اداری ایران ، تهران ، نشر توس ، 1379 .
7. امامی ، حسن ،‌حقوق مدنی ،‌تهران ، کتابفروشی اسلامیه ، چاپ سوم ، 1366.
8. امامی ، اسداله ، حقوق خانواده ،‌جلد 1 انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ پنجم ، سال 1375 .
9. امامی ، نور الدین ،‌حق مخترع ،‌مجموعه حقوق تطبیقی شماره 6 ، چاپ دانشگاه تهران ، 1350 .
10. پروین ،فرهاد ، خسارت معنوی در حقوق ایران ، تهران ، ققنوس 1379 .
11. جعفری تبار ، مسئولیت مدنی سازندگان و فروشندگان کالا ، نشر دادگستر ، چاپ اول ، 1375 .
12. جعفری لنگرودی، محمدجعفر ، دانشنامه حقوقی ، تهران ، امیرکبیر ، 1376 .
13. جعفری لنگرودی ،محمد جعفر ، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت ، تهران ، بنیاد راستاد ، 1357 .
14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر،مبسوط در ترمینولوژیحقوقی، تهران ، گنج دانش ، 1378.
15. جعفری ، محمدتقی ، مسائل فقهی ، جلد اول ، موسسه نشر کرامت ، 1377.
16. جلیلوند ،‌یحیی ، مسئولیت مدتی قضات ودولت در حقوق ایران و فرانسه و آمریکا و انگلیس ، چاپ اول ، موسسه نشر یلدا ، 1373.
17. حسینینژاد ،حسنقلی،مسئولیت مدنی ،تهران ،1370.
. دورانت ، ویل ، تاریخ تمدن ، تهران ، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی ، 1365
19. دهخدا ، علی اکبر ، لغت نامه ،‌تهران ، دانشگاه تهران ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1377
20. ستوده تهرانی ،‌حسن ،حقوق تجارت ، تهران ، نشر دادگستر ، 1374 .
21. سلطانی نژاد ، هدایت الله ، مسئولیت مدنی (‌خسارت معنوی ) ] بی‌جا [ ، نور الثقلین ، 1380 .
22. شامبیاتی ، حقوق کیفری اختصاصی ، ج 3 ، انتشارات ژوبین ، چاپ اول ، تهران، 1376 .
23. صادقی نشاط ، امیر ، حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزارهای کامپیوتری، تهران ،سازمان برنامه و بودجه ، 1376 .
24. صانعی ، پرویز ،حقوق جزای عمومی ،‌تهران ، گنج دانش ، چاپ چهارم ، 1371 .
25. صفایی ، حسین ، حقوق بین‌الملل وداوریهای بین‌المللی ، تهران ،‌نشر میزان ، 1375 .
26. صفایی ، حسین ،‌مفاهیم و ضوابط جدید در حقوق مدنی ، تهران ، مرکز تحقیقات ، 1355.
27. صفایی ، حسین ، مقالاتی درباره‌ی حقوق مدنی و تطبیقی ، تهران ، نشر میزان ، 1375 .
28. صفایی ، حسین ، قاسم زاده ، حقوق مدنی (‌اشخاص محجورین ) ،تهران ، سمت ، 1376 .
29. علی آبادی ، عبدالحسین ، موازین قضایی هیأت عمومی دیوان عالی کشور ، جلد دوم، ‌تهران ،حسینیه ارشاد ، 1363 .
30. غمامی ، مجید ، مسئولیت مدنی نسبت به اعمال کارکنان خود ، تهران ،نشر دادگستر ، 1367 .
31. فتحعلی پور ، عطاله ، مسئولیتجزایی و مدنی ناشی از تصادفات رانندگی ، تهران، 1376.
32. فیوضی ، رضا ، حقوق بین‌الملل ( مسئولیت بین‌المللی و نظریه‌ی حمایت ی اتباع ) ، تهران ،‌جلد دوم ، دانشگاه تهران 1379.
33. قاسم زاده ، مرتضی ، مبانی مسئولیت مدنی ،‌تهران ، دادگستر،1378.
34. قائم مقامی فراهانی ، عبدالحمید ، حقوق بین‌الملل رویه‌ قضایی تهران » ، پاژنگ، 1377.
35. قربانی، زین العابدین ، اسلام وحقوق بشر ،‌کتابخانه صدر ، تهران ،] بی تا [
36. کاتوزیان ، ناصر ، حقوق مدنی ( اامهای خارج از قرارداد ، ضمان قهری )، دانشگاه تهران ، 1371.
37. کاتوزیان ، ناصر ، حقوق مدنی( قواعد عمومی قراردادها)، تهران ،شرکت انتشار یاهمکاری شرکت بهمن برنا ، 1376 .
38. کاتوزیان، ناصر ، حقوق مدنی(مسئولیت مدنی و ضمان قهری )،‌تهران ،دانشگاه تهران ، 1370.
39. کاتوزیان، ناصر ، فلسفه‌ی حقوق، انتشارات بهنشر ،‌ج1 ،چاپ پنجم، 1365.
40. کامیار، محمدرضا ، گزیده آراءدادگاه‌های حقوقی ، نشر حقوقدان ،چاپ اول ، 1377.
41. گلپایگانی ، محمد رضا ، مجمع المسائل ، قم ،دارالقرآن الکریم ] بی‌تا [
42. گلدوزیان ،‌ایرج ، حقوق جزای عمومی ایران ،جلد اول ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1369.
43. محقق داماد ، مصطفی ، قواعد فقه ( بخش مدنی ) تهران ،نشر علوم اسلامی ، 1363.
44. محقق داماد ، مصطفی ، قواعد فقه ( بخش مدنی 2 ) ، تهران ، سمت ، 1373.
45. محمدی ، ابوالحسن ، مبانی استنباط حقوق اسلامی ، ناشر ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ ، 1373 .
46. مرعشی ، محمدحسن ، دیدگاههای نو درحقوق کیفری اسلام ، تهران ، نشر میزان ، 1373.
47. معتمد نژاد ، کاظم ،‌حقوق مطبوعات ، بررسی تطبیقی مبانی حقوق آزادی مطبوعات و مقررات تاسیس وانتشار آنها ، تهران ، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها ، 1379 .
48. معین، محمد ، فرهنگ فارسی ،تهران،‌ امیرکبیر ، جلد 6 ، 1375.
49. منتظری ،‌حسینعلی ،‌رساله‌ی استفتائات ، قم ، ] بی‌نا[ ، 1371.
50. ، بجنوردی ، محمد ، قواعد فقهیه ، تهران ،‌پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی ،‌موسسه چاپ ونشر مروج ، چاپ سوم ، 1379 .
51. میشل لورراسا ، مسئولیت مدنی ،‌ترجمه محمد اشتری ، تهران ، نشر حقوق‌دان ، 1375
52. میرخانی ، سید احمد ، آیات الاحکام »،جلد سوم و پنجم ، ] بی جا [ ، 1366.
53. میر سعیدی ،‌منصور ماهیت حقوق دیات ، تهران، نشر میزان ، چاپ اول ، 1373.
54. مهرپور، حسین ،‌دیدگاههای جدید در مسائل حقوقی ، انتشارات موسسه اطلاعات، چاپ اول ، 1372 ش .
55. مهرپور ، حسین ، مجموعه نظریات شورای نگهبان ،‌جلد دوم ، انتشارات موسسه کیهان ، چاپ اول ، 1371.
56. نقیبی ، سیدابوالقاسم ، خسارت معنوی درحقوق اسلام و نظام‌های حقوقی معاصر ، انتشارات امیر کبیر ، چاپ اول ، 1386 .
57. نوری همدانی ، حسین ، توضیح المسائل ، قم ، قدس، 1371.
58. هاشمی ، محمود ، بایسته‌های فقه جزا ،تهران ، نشر میزان ، چاپ اول ، 1378.

ب )‌ پایان نامه‌ها
59. حاجی نوری ، غلامرضا ، خسارات معنوی در حقوق کیفری، پایانه کارشناسی ارشد ، دانشکده حقوق علوم ی ، تهران ، 1379.
60. خداداد زاده ، جواد ،‌خسارت معنوی در فقه و حقوق ملل ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،‌دانشگاه آزاد اسلامی مشهد ، 1378 .
61. درخشان نیا ، حمید ، پایان نامه ضرر و زیان ناشی از جرم ، 1376»
62. سامت ،‌محمد علی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، ضرر و اقسام آن در مسئولیت » ، دانشکده حقوق دانشگاه تهران ، 1371 ش .
63. سعیدی فر ،عباس ، حق مؤلف در ایران و تطبیق آن با فرانسه ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،‌دانشگاه شهید بهشتی ، 1362 .
64. فقیه نخجیری ،‌حسن ، دعوای خصوصی در دادگاه جزا » ، پایان نامه دکتری ، دانشگاه تهران ،‌دانشکده حقوق و علوم ی ،‌تهران ، 1350.
65. کیایی ، محمد تقی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، مسئولیت کیفری ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق ایران و فقه دانشگاه امام صادق (ع) .

ج) قوانین
66. آئین دادسراها و دادگاههای ویژه ت مصوب 1369
67. قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1339.
68. قانون آیین دادرسی مدنی .
69. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، 1358.
70. قانون بیمه .
71. قانون تجارت .
72. قانون تعزیرات .
73. قانون ثبت علایم و اختراعات 1310.
74. قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمندان .
75. قانون مجازات عمومی ، مصوب 1304.
76. قانون مجازات اسلامی ، 1370.
77. قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده ) مصوب 1375ش .
78. قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339.
79. قانون مدنی .
80. قانون مطبوعات مصوب 1364.
81. قانون اساسی فرانسه ، ترجمه ریاست جمهوری ، اداره کل قوانین و مقررات کشور ، ج 1 ، 1376.
82. ترجمه قسمت تعهدات قانون مدنی فرانسه .

د) نشریات فارسی
83. آشوری ، محمد ، ترجمه ،نشریه‌ی موسسه حقوق تطبیقی شماره 3 ، گزارش به نهمین کنگره‌ی بین‌المللی حقوق تطبیقی» ، تهران ، 1353 .
84. اکبری ، موسی الرضا ، مقاله ماهنامه مسئولیت مدنی » شماره 52، سال نهم مهر و آبان ، 1384.
85. امامی ، حسن ، دانشکده حقوق دانشگاهملی( سابق) ، شماره 2.
86. امین فر ، رحمت اله ، خسارت در قانون مدنی فرانسه ، مجموعه حقوقی ، سال چهارم ، ش 16.
87. پور سید ، بهزاد ، مسئولیت حقوقی ناشی از انتشاب اخبار کذب ، نشریه پژوهش و سنجش .
88. شهری ، غلامرضا ،‌سروش ستوده جهرمی ، نظریات اداره‌ی حقوقی قوه قضائیه ( مسائل کیفری ) تهران، رومه رسمی کشور ، 1373.
89. صالحیار ، غلامحسین مطبوعات ایران و شکل مطبوعات در ایران ، دنیای سخن » ، ش 62 ، (آبان و آذر ) ، 1373.
90. عوارض روانی ضربه‌های سرو نشریه پزشکی قانونی ، سال 1 ، ش1 ، تیر ماه 1373.
91. کاتبی ، حسینقلی، مجله کانون وکلا، خسارات حاصل از عدم انجام تعهدات ، سال 9 ، ش 53
92. کریم زاده ، احمد ، نظارت انتظامیدر نظام قضائی ، چاپ رومه رسمی ، 1376.
93. کوچکی پور ، علی اکبر ، حقوق پدید آورنده‌ی آثار ادبی هنری » اطلاعات ، 4 بهمن ، 1372.
94. مرعشی ، محمد حسن ، دیه و ضرر و زیا‌ن‌های ناشی از جرم » مجله قضایی و حقوق دادگستری ش 1 ، 1370.

2- کتب عربی
95. ابن ادریس الحلی ، محمد ، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی ، ( سلسله الینابیع الفقهیه ) بیروت ، موسسه فقه الشیعه ، الدار الاسلامیه ، 1410 ق .
96. ابن عابدین ، حاشیه ابن عابدین ، قاهره ، المطبعه المیمنیه ، 1327 ق .
97. ابن قدامه ، شمس الدین ، ابی الفرج عبدالرحمن ، الشرح الکبیر ، حاشیه کتاب المغنی ، بیروت ، دارالکتب العربی ]1348 [.
98. ابن منظور ، لسان العرب ، نسقة و علق علیه و وضع فهارسه علی سیری ، بیروت : داراحیاء التراث العربی ، 1408 ق 1988 م، 0 ج .
99. انصاری ، مرتضی ، المکاسب ، چاپ سنگی ، طهران ] بی‌نا [ ، 1286 ق .
100. بحر العلوم، عزالدین، بحوث فقهیه ، چاپ بیروت ، 1393 هـ .ق .
101.
102. البهوتی ، منصور ، شرح منتهی الارادات، بیروت : دارالفکر ، ] بی‌تا [.
103. الجواهر ، محمدفائق ، المسئولیه الطبیه فی قانون العقوبات ، ] بی‌جا[ ، دارالجوهری للطبع و النشر ، 1951 م .
104. الحر العاملی ، محمد بن الحسن ، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه مع تعلیقات تحقیقیه ابی الحسن الشعرانی ، بیروت : داراحیاء التراث العربی ، 1402ق.
105. حسنی ، محمود نجیب ، علاقه السببیه فی قانون العقوبات ]بی‌جا: بی‌نا ، بی‌تا [
106. حلبی ،ابوالصلاح ،‌الکافی فی الفقه ( سلسله ینابیع الفقهیه ) ، بیروت ، موسسه فقه الشیعه ، الدار الاسلامیه ، 1410ق.
107. الحلی ،حسین ، بحوثفقهیه ] بی جا [ ، موسسه المنار ،1415ق.
108. الخراسانی ،محمد کاظم ، کفایه الاصول ، قم ، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین ، 1414ق.
109. خفیف ، علی ، الضمان ، فی الفقه الاسلامی ، قاهره ، دارالفکر العربی ، 1997 م .
110. خمینی ] امام [ روح الله ، تحریر الوسیله ، بیروت ] بی‌نا[ ، 1404 ق.
111. خمینی ]امام [ ، روح الله، الرسائل ، قم : موسسه اسماعیلیان ، 1410 ق .
112. خوئی ، ابوالقاسم ، مبانی تکمله المنهاج ، بیروت : داراهراء ] بی‌تا[.
113. خوئی ، ابوالقاسم ، مصباح الفقاهه ، بیروت : دارالهادی ، 1412 ق.
114. الدسوقی ، ابراهیم ، التعویض بین الخطاء و الضرر ، مصر ، مؤسسه الثقانه الجامعیه الاسکندریه ، ] بی‌تا[ .
115. راغب الاصفهانی ، ابی‌القاسم الحسین بن محمد ، المفردات فی غریب القرآن ، ] بی‌جا[، دفتر نشر ، الکتاب ، 1404 ق .
116. زمخشری ، محمدبن عمر ، الفائق فی غریب الحدیث ، القاهره : دارالاحیاء الکتب العربیه ، ج 3 ، 1364 ق .
117. سراج ،محمداحمد ، ضمان العدوان فی الفقه اسلامی ، ]بی جا [ ،‌1414 ق.
1. سعید ، مقدم ، التعویض عن الضرر المعنوی فی المسئولیته المدنیه ، دراسه مقارنه ، بیروت ، دارالحداثه للطباعه و النشر و التوزیع ، 1985 م .
119. سنهوری ، عبدالرزاق احمد ، مصادر الحق فی الفقه الاسلامی ، بیروت ، منشورات محمد الدیه ، 1954 م .
120. سنهوری ، عبدالرزاق احمد ، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید ، بیروت ، داراحیاء التراث العربی ، ]بی‌تا[.
121. شلتوت ، محمود ، الاسلام عقیده و شریعه ، قاهره ، دارالقلم ، 1966م .
122. شهید اول ، محمد بن مکی ، القواعد و الفوائد ، نجف ، منتدی النشر ، 1980 م.
123. شهید ثانی ، زین الدین بن علی ، مسالک الافهام،قم ، دارالهدی ، ] بی‌تا[ .
124. شهید ثانی ، زین‌الدین بن علی ، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ، به تصحیح و تعلیق محمد کلانتر ] بی جا[، منشورات جامعه النجف الدینیه ، چاپ اول ، ] بی‌تا[ .
125. شیخ طوسی ، المبسوط فی فقه الامامیه ]بی‌جا[ ، مکتبه مرتضویه، 1351.
126. صافی ، لطف الله ، التعزیر ، قم، جماعه المدرسین بقم ، موسسه النشر الاسلامی ، 1404 ق.
127. الطائی ، عادل احمد ، المسئولیته المدینه للدوله عن أخطا و موظفیها، عمان ، اردن ،دارالثقافه ، 1999 م .
128. طباطبائی ، علی ، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل ، قم ، موسسه آل البیت ، 1404 ق .
129. یزدی طباطبائی ،محمد کاظم ، ملحقات عروه الوثقی ، قم ، مکتبه الداور ، ] بی‌تا[.
130. طریحی ،فخر الدین ، مجمع البحرین و مطلع النهرین ، چاپ سنگی ، طهرن ، کارخانه ملافضل‌اله ، 1362ق.
131. طنطاوی ، محمود محمد ، المدخل الی الفقه الاسلامی ، ] بی‌جا[ ، دارالتوفیق انموذیه ، 1408 ق .
132. طوسی ، ابوجعفر محمد بن الحسن ،تهذیب الاحکام ، تهران: دارالکتب الاسلامیه ، 1363.
133. عاملی غروی، جواد ، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه ، قاهره :] بی‌نا[ ، 1324 ق.
134. عاملی کرکی ،ابوالحسن علی ، جامع المقاصد فی شرح القواعد ،ج 1 ، چاپ سنگی دو جلدی ، تهران .
135. عبدالحمید ، محمد سامی ، حسین ، مصطفی سلامه ،القانون الدول العام، بیروت ، الدار الجامعیه ، 1988 م .
136. علامه حلی ، تذکره الفقها ]بی‌جا[ ، اسماعیلیان ، 1373.
137. العوجی، مصطفی ،القانون المدنی،الجز الثانی،المسئولیته المدنیه ، بیروت ، 1995 م.
138. غزالی ، ابو حاماد ، الوجیز فی فقه مذهب الشافعی ، مصر ، مطبعه الادب و المؤید ، 1317 ق .
139. فاضل مقداد ، جمال الدین ، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع ، قم ، کتابخانه‌ آیه الله المرعشی ، 1404 ق .
140. فاضل اصفهانی ،‌کشف اللثام ، قم ، منشورات مکتبه آیه الله العظمی مرعشی نجفی 1405 ق .
141. الضراء الحنبلی ، ابی العلی محمد بن الحسین ،الاحکام السلطانیه ، بیروت، دارالکتب العلمیه ، 1403 ق .
142. فیومی ، احمد ، مصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر ، چاپ سنگی ، ( ایران ، بی‌نا ، 1405 )
143. الکاسانی ، علاء الدین ، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرائع ، بیروت دارالکتب العلمیه ، ]بی‌تا[ .
144. ماوردی ، ابوالحسن ، الاحکام السلطانیه ، بیروت ، دارالکتاب العربی ، ] بی‌تا[.
145. مجلسی ، محمد باقر ، مراه العقول فی شرح اخبار آل الرسول ( تهران : دارالکتب الاسلامیه ) چاپ دوم .
146. محقق حلی ،‌نجم الدین ، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام ، تهران ، استقلال ،] بی‌تا [ ، 1363.
147. محقق حلی ،نجم الدین ، المعتبر فی شرح المختصر شرایع الاسلام ، قم ، مجمع الذخائر الاسلامیه ]بی‌تا[ .
148. معلوف ، لوئیس ، المنجد فی اللغه و الاعلام ، بیروت ‌، دارالمشرق ، 1973 م .
149. مکارم شیرازی ، ناصر ، القواعد الفقهیه ، قم ، مدرسه الامام امیرالمومنین (ع) ، 1411 م .
150. منتظری ، حسینعلی ، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه دار الفکر، 1409 ق.
151. اردبیلی ، عبدالکریم ، فقه الحدود و التعزیرات ، قم ، مکتبه امیرالمومنین ، چاپ اول ، 1413ق.
152. ال البجنوردی ،حسن ، القواعد الفقهیه ، نجف ، مطبعه الادب ، 1389 ق .
153. نجفی ، محمدحسن ، جواهر الکلام ،‌تهران ، المکتبه الاسلامیه ،1367 .
154. النجفی الخوانساری ، موسی بن محمد ، منیته الطالب فی شرح المکاسب ، تقریرات درس محمد حسین النائینی ، قم ، جماعه المدرسین بقم المشرفه ، موسسه النشر الاسلامی ، 14 ق .
155. نجم جبران ،‌یوسف ، النظریه العامه للموجبات ،‌بیروت ، منشورات عویدات ، 1981 م .
156. نراقی ، احمد بن محمد مهدی ، عوائد الایام ، چاپ سنگی ] طهران ، بی‌نا[ ، 1245 ق .
157. نوری ، حسین ، مستدرک الوسائل ، بیروت موسسه آل البیت ، چاپ دوم ، 1409 ق .

3- منابع لاتین :
158- Andre Lucaset Pierre catala – Code civil – Edition litec – 1988
159- Buris stark – Droit civil- Librairies Techiniques – paris- 1972.
1606- Demogue . R, Traite des obligations,1924.
161- Ganot (Jean) , La'reperation du Pre'judice moral the'se Renne , 1924.
162- Givord la re partion du prejudice moral these Grenoble , 1938 .
163- G- Vinney et Patrice jourdain – Traite' de droit civil – Les condition de la responsabilite L.G.D.J. Paris- 1988.
164- Hauser, jean et Huet danie'l - - teaite de droit civil, la famille .L.G.D.J – Paris - 1988.
165- Henry Gampbell " Blacks Law dictionary " , 5th ed . 1990 .
Jose vidal , observation sur la nature et de droit penal compare , 1963, N. 38.
166- Le Tourneau , philipe et cadit loic – Droit de la responsabilite Dalloz-Paris 1996.
167- Mazeaud ( Henri Et Leon), Traite theorique et pratique de la responsabilitie civil delictulle et Contractulle . T.I et II et III e'me edition, paris? Sirey,1934.
168- Tunc , Andre' – La responsabilite' civil paris –02 –Dalloz -1981.
169- Starck ,Boris, Droit civil obligation resonsibilite delictull , 2nd e'me e'd , paris: 1985.
170- Strak, Doge , 77 et Jean Lean A com be Les obligations en droit Malgachep. 206 ets.
171- Viney , Genevie' ve, Trait'e , du Droit civil , La Re'sponsabilite. Effects paris, L.G.D.J, , 1988 , no 142 et 148.
172- Voir philippe, Le Tourneau Paris Dalloz , 1972.